ไขปม CBS ระบบเตือนภัยแห่งชาติ : ทำไม ‘ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง’

ท่ามกลางความเสี่ยงภัยพิบัติที่เพิ่มสูงขึ้น ทั้งจากธรรมชาติและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ระบบแจ้งเตือนภัยล่วงหน้าที่มีประสิทธิภาพกลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการปกป้องชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน ระบบ Cell Broadcast Service (CBS) คือเทคโนโลยีที่ถูกจับตามองในฐานะ “ความหวัง” ของการยกระดับ ระบบเตือนภัยแห่งชาติ ในประเทศไทย ด้วยคุณสมบัติที่เหนือกว่า SMS แบบเดิมอย่างสิ้นเชิง แต่เหตุใดระบบที่ทุกคนรอคอยนี้จึงยังไม่สามารถเปิดใช้งานได้จริงเสียที แม้จะผ่านเหตุการณ์ภัยพิบัติมาแล้วหลายครั้ง บทความนี้จะพาไปไขข้อข้องใจถึงสถานะปัจจุบัน และชี้ให้เห็นว่าเหตุใดการ “ปรบมือสองข้าง” จึงเป็นกุญแจสำคัญสู่การปลดล็อกระบบเตือนภัยแห่งอนาคตนี้

กรุงเทพฯ, ประเทศไทย – ประเทศไทยเผชิญกับความท้าทายจากภัยพิบัติหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นอุทกภัยครั้งใหญ่ พายุตามฤดูกาล หรือแม้แต่เหตุการณ์แผ่นดินไหวที่ส่งแรงสั่นสะเทือนมาถึง ซึ่งในทุกครั้งที่เกิดเหตุการณ์ร้ายแรง คำถามสำคัญที่ตามมาเสมอคือ ประชาชนในพื้นที่เสี่ยงได้รับการแจ้งเตือนที่รวดเร็ว แม่นยำ และทั่วถึงเพียงพอหรือไม่ ระบบเตือนภัยแห่งชาติ ในปัจจุบันที่ยังคงพึ่งพา SMS เป็นหลัก ได้แสดงให้เห็นถึงข้อจำกัดหลายประการ ทำให้เสียงเรียกร้องให้มีการนำเทคโนโลยีที่ทันสมัยและมีประสิทธิภาพมากกว่าเข้ามาใช้งานดังขึ้นเรื่อยๆ และหนึ่งในเทคโนโลยีที่ถูกกล่าวถึงมากที่สุดคือ Cell Broadcast Service หรือ CBS

Cell Broadcast Service (CBS): นิยามและความเหนือชั้นของการเตือนภัย

Cell Broadcast Service หรือ CBS ไม่ใช่เพียงแค่การส่งข้อความธรรมดาๆ ไปยังโทรศัพท์มือถือ แต่เป็นระบบการสื่อสารแบบ “หนึ่งส่ง-หลายรับ” (One-to-Many) ที่ออกแบบมาเพื่อการแจ้งเตือนภัยฉุกเฉินโดยเฉพาะ หลักการทำงานของ CBS คือการส่งข้อความเตือนภัยจากศูนย์กลางควบคุม ไปยังเสาสัญญาณโทรศัพท์มือถือ (Cell Site) ในพื้นที่เป้าหมาย จากนั้น เสาสัญญาณจะ “กระจาย” (Broadcast) ข้อความดังกล่าวไปยังโทรศัพท์มือถือทุกเครื่องที่อยู่ในรัศมีสัญญาณของเสานั้นๆ พร้อมกันในทันที โดยไม่จำเป็นต้องทราบหมายเลขโทรศัพท์ของผู้รับแต่ละราย

ความสามารถอันโดดเด่นนี้เองที่ทำให้ CBS มีข้อได้เปรียบเหนือกว่าระบบ SMS ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันอย่างชัดเจนหลายประการ:

1. ความเร็วและความทั่วถึง: CBS สามารถส่งข้อความเตือนภัยถึงโทรศัพท์มือถือทุกเครื่องในพื้นที่ที่กำหนดได้พร้อมกันในคราวเดียว ต่างจาก SMS ที่ต้องทยอยส่งทีละหมายเลข ซึ่งอาจใช้เวลานานหากมีผู้รับจำนวนมาก ทำให้การแจ้งเตือนด้วย CBS รวดเร็วกว่ามาก เหมาะสำหรับสถานการณ์ฉุกเฉินที่ทุกวินาทีมีความหมาย
2. เสียงเตือนและ Pop-up พิเศษ: ข้อความแจ้งเตือนจาก CBS จะมาพร้อมเสียงสัญญาณเตือนที่มีความดังและรูปแบบเฉพาะตัว ซึ่งสามารถดังทะลุโหมดปิดเสียงหรือโหมดห้ามรบกวนได้ (ขึ้นอยู่กับการตั้งค่าของเครื่องและระบบปฏิบัติการ) นอกจากนี้ ข้อความจะปรากฏขึ้นมาบนหน้าจอ (Pop-up) ทันที ทำให้ผู้รับทราบถึงสถานการณ์ฉุกเฉินได้อย่างรวดเร็ว แม้ไม่ได้กำลังใช้งานโทรศัพท์อยู่ก็ตาม
3. การกำหนดพื้นที่เป้าหมาย (Geo-Targeting): ระบบ CBS สามารถกำหนดพื้นที่การส่งข้อความได้อย่างแม่นยำตามพื้นที่ให้บริการของเสาสัญญาณ ทำให้สามารถส่งคำเตือนเฉพาะประชาชนที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงภัยจริงๆ เท่านั้น ลดความตื่นตระหนกที่ไม่จำเป็นในพื้นที่ปลอดภัย
4. ไม่ต้องใช้แอปพลิเคชันเสริม: โทรศัพท์มือถือส่วนใหญ่ในปัจจุบัน (สมาร์ทโฟนและฟีเจอร์โฟนบางรุ่น) มีความสามารถในการรับข้อความ Cell Broadcast ติดตั้งมากับระบบปฏิบัติการอยู่แล้ว ผู้ใช้จึงไม่จำเป็นต้องดาวน์โหลดหรือติดตั้งแอปพลิเคชันใดๆ เพิ่มเติม
5. ความทนทานต่อสภาพเครือข่าย: ในสถานการณ์ภัยพิบัติ เครือข่ายโทรศัพท์มือถือมักจะมีการใช้งานหนาแน่น ทำให้การส่ง SMS หรือการโทรติดต่อเป็นไปได้ยาก แต่ CBS ใช้ช่องสัญญาณที่แตกต่างออกไป (Broadcast Channel) ซึ่งไม่ได้รับผลกระทบจากความหนาแน่นของการใช้งานปกติ ทำให้ข้อความเตือนภัยยังคงส่งไปถึงผู้รับได้อย่างรวดเร็วและแน่นอน

“ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง”: หัวใจสำคัญที่ทำให้ CBS ยังไม่เกิดในไทย

แม้จะมีคุณสมบัติที่โดดเด่นและเป็นที่ต้องการเพียงใด แต่การที่ระบบ CBS จะสามารถทำงานได้อย่างสมบูรณ์นั้น จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือและการทำงานที่สอดประสานกันของสององค์ประกอบหลัก เปรียบเสมือนการปรบมือที่ต้องใช้สองข้างจึงจะเกิดเสียงดังขึ้นได้ องค์ประกอบทั้งสองนั้นคือ:

1. Cell Broadcast Center (CBC): คือศูนย์กลางการจัดการและส่งข้อความ Cell Broadcast ซึ่งอยู่ภายใต้การดูแลของผู้ให้บริการเครือข่ายโทรศัพท์มือถือ (Mobile Network Operators – MNOs) เช่น AIS, True-dtac, NT เป็นต้น ฝั่ง CBC มีหน้าที่รับคำสั่งแจ้งเตือนจากหน่วยงานภาครัฐ และดำเนินการส่งข้อความไปยังเสาสัญญาณในพื้นที่เป้าหมายตามคำสั่งนั้น
2. Cell Broadcast Entity (CBE): คือหน่วยงานผู้มีอำนาจในการตัดสินใจและออกประกาศแจ้งเตือนภัยพิบัติ ซึ่งในบริบทของประเทศไทยคือ กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) กระทรวงมหาดไทย หรือหน่วยงานอื่นที่ได้รับมอบหมาย CBE มีหน้าที่ประเมินสถานการณ์ภัยพิบัติ ตัดสินใจระดับความรุนแรง กำหนดพื้นที่เป้าหมาย และสร้างเนื้อหาข้อความเตือนภัย จากนั้นจึงส่งคำสั่งแจ้งเตือนไปยังศูนย์ CBC ของผู้ให้บริการเครือข่ายทุกราย

สถานการณ์ปัจจุบันในประเทศไทย พบว่ามีความพร้อมเพียงด้านเดียว เปรียบได้กับการ “ปรบมือข้างเดียว” กล่าวคือ ในฝั่งของผู้ให้บริการเครือข่ายโทรศัพท์มือถือ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ทรู คอร์ปอเรชั่น ได้มีการลงทุน พัฒนา ติดตั้ง และทดสอบระบบ Cell Broadcast Center (CBC) ของตนเองเป็นที่เรียบร้อยแล้ว และมีความพร้อมทางเทคนิคในการรองรับการส่งข้อความแจ้งเตือนภัยแบบ CBS

อย่างไรก็ตาม ในฝั่งของหน่วยงานภาครัฐ คือ กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) ซึ่งทำหน้าที่เป็น Cell Broadcast Entity (CBE) นั้น ยังอยู่ในระหว่างกระบวนการจัดหาระบบ จัดตั้งศูนย์บัญชาการ และพัฒนาระบบการทำงาน รวมถึงขั้นตอนการทดสอบ เพื่อให้สามารถเชื่อมต่อและส่งคำสั่งแจ้งเตือนไปยังระบบ CBC ของผู้ให้บริการเครือข่ายได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นมาตรฐานเดียวกัน

นี่คือคอขวดสำคัญที่ทำให้ระบบ CBS ยังไม่สามารถเปิดใช้งานได้อย่างเต็มรูปแบบในประเทศไทย แม้ว่าฝั่งโครงสร้างพื้นฐานเครือข่ายจะมีความพร้อมแล้วก็ตาม การที่ระบบ CBE ของภาครัฐยังไม่พร้อมใช้งาน ทำให้ไม่มี “ต้นทาง” ในการส่งคำสั่งแจ้งเตือนภัยผ่านระบบ CBS ไปยังประชาชนได้นั่นเอง

กระบวนการทำงานที่รอวันสมบูรณ์ของ CBS

หากระบบทั้ง CBC และ CBE มีความพร้อมและเชื่อมต่อกันอย่างสมบูรณ์แล้ว กระบวนการแจ้งเตือนภัยด้วย CBS จะมีขั้นตอนดังนี้:

1. ตรวจพบ/คาดการณ์ภัยพิบัติ: หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง (เช่น กรมอุตุนิยมวิทยา กรมทรัพยากรธรณี กรมชลประทาน) ตรวจพบหรือคาดการณ์ว่าจะเกิดภัยพิบัติ และแจ้งข้อมูลไปยัง ปภ. (CBE)
2. วิเคราะห์และตัดสินใจ: ปภ. (CBE) ทำการวิเคราะห์ข้อมูล ประเมินระดับความรุนแรง ผลกระทบ และกำหนดพื้นที่เสี่ยงภัยที่ต้องได้รับการแจ้งเตือน
3. สร้างและส่งคำสั่งแจ้งเตือน: ปภ. (CBE) สร้างข้อความเตือนภัยที่เหมาะสมกับสถานการณ์ (เช่น ประเภทภัย ระดับความรุนแรง พื้นที่ คำแนะนำ) และส่งคำสั่งแจ้งเตือนนี้ พร้อมระบุพื้นที่เป้าหมาย ไปยังศูนย์ CBC ของผู้ให้บริการเครือข่ายทุกราย
4. กระจายสัญญาณแจ้งเตือน: ศูนย์ CBC ของแต่ละค่ายมือถือ รับคำสั่งและดำเนินการส่งข้อความแจ้งเตือนผ่านเครือข่ายของตน ไปยังเสาสัญญาณ (Cell Site) ที่ครอบคลุมพื้นที่เป้าหมายตามที่ ปภ. กำหนด
5. แจ้งเตือนผู้ใช้: เสาสัญญาณกระจาย (Broadcast) ข้อความเตือนภัยไปยังโทรศัพท์มือถือทุกเครื่องที่จับสัญญาณอยู่ในพื้นที่นั้นๆ ข้อความจะปรากฏขึ้นบนหน้าจอ พร้อมเสียงเตือนพิเศษ ทำให้ประชาชนรับทราบสถานการณ์และปฏิบัติตามคำแนะนำได้อย่างทันท่วงที

ทำไม SMS จึงไม่ใช่คำตอบสุดท้ายของการเตือนภัย?

ปัจจุบัน ระบบเตือนภัยแห่งชาติ ในประเทศไทยยังคงอาศัยการส่งข้อความสั้น หรือ SMS เป็นหลัก ซึ่งดำเนินการโดย ปภ. ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) และผู้ให้บริการเครือข่าย อย่างไรก็ตาม SMS มีข้อจำกัดเชิงเทคนิคหลายประการที่ไม่เหมาะสมกับการแจ้งเตือนในสถานการณ์ฉุกเฉิน ได้แก่:

• ความล่าช้าในการส่ง: ระบบ SMS เป็นการส่งแบบ Point-to-Point คือต้องส่งไปยังหมายเลขโทรศัพท์ทีละหมายเลข ทำให้เมื่อต้องการส่งข้อความไปยังคนจำนวนมากพร้อมกันในพื้นที่ประสบภัย จะเกิดความล่าช้าอย่างมีนัยสำคัญ กว่าข้อความจะไปถึงผู้รับทุกคนอาจต้องใช้เวลานาน ซึ่งอาจไม่ทันการณ์ในสถานการณ์เร่งด่วน
• ต้องมีฐานข้อมูลเบอร์โทรศัพท์: การส่ง SMS จำเป็นต้องมีฐานข้อมูลหมายเลขโทรศัพท์ของผู้ที่อยู่ในพื้นที่เป้าหมาย ซึ่งอาจไม่ครอบคลุม ไม่เป็นปัจจุบัน หรืออาจไม่สามารถระบุตำแหน่งที่แท้จริงของผู้ใช้เบอร์นั้นๆ ณ เวลาเกิดเหตุได้
• ไม่มีกลไกแจ้งเตือนพิเศษ: ข้อความ SMS แจ้งเตือนภัยจะเหมือนกับ SMS ทั่วไป ไม่มีเสียงเตือนพิเศษหรือการแสดงผลแบบ Pop-up ที่โดดเด่น หากผู้รับปิดเสียงโทรศัพท์ หรือไม่ได้สังเกต อาจพลาดการรับรู้ข้อมูลสำคัญได้ง่าย
• ความอ่อนไหวต่อความหนาแน่นของเครือข่าย: ในภาวะภัยพิบัติที่ทุกคนพยายามติดต่อสื่อสาร เครือข่ายการส่ง SMS อาจทำงานได้ช้าลงหรือไม่สามารถส่งได้เลย เนื่องจากปริมาณการใช้งานที่สูงผิดปกติ

บทสรุป: รอวัน “ปรบมือสองข้าง” เพื่อความปลอดภัยของคนไทย

สถานการณ์ของระบบ Cell Broadcast Service (CBS) ในประเทศไทย เป็นภาพสะท้อนที่ชัดเจนของสุภาษิต “ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง” เทคโนโลยีและโครงสร้างพื้นฐานฝั่งผู้ให้บริการเครือข่ายมีความพร้อมแล้ว แต่ยังขาดความพร้อมในส่วนของหน่วยงานภาครัฐที่จะทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางสั่งการ (CBE) การรอคอยนี้หมายถึงโอกาสในการยกระดับความปลอดภัยให้กับประชาชนที่ยังมาไม่ถึง

ในระหว่างนี้ ผู้ให้บริการเครือข่ายอย่าง ทรู คอร์ปอเรชั่น ยังคงให้ความร่วมมือกับ กสทช. และ ปภ. ในการสนับสนุนการส่งข้อความแจ้งเตือนภัยในรูปแบบ SMS ตามที่ได้รับการร้องขอ เพื่อบรรเทาสถานการณ์เท่าที่เป็นไปได้ ภายใต้ข้อจำกัดของเทคโนโลยี SMS ที่มีอยู่

อย่างไรก็ตาม ประชาชนยังคงต้องรอต่อไปจนกว่าระบบ CBE ของภาครัฐจะได้รับการจัดตั้ง พัฒนา ทดสอบ และพร้อมเชื่อมต่อกับระบบ CBC ของผู้ให้บริการเครือข่ายอย่างสมบูรณ์ เมื่อวันนั้นมาถึง การ “ปรบมือสองข้าง” ระหว่างภาครัฐและเอกชนจึงจะดังขึ้น และประเทศไทยจะมีระบบแจ้งเตือนภัยพิบัติผ่านโทรศัพท์มือถือที่มีประสิทธิภาพ ทันสมัย และเชื่อถือได้อย่างแท้จริงเสียที ซึ่งถือเป็นการลงทุนที่สำคัญยิ่งต่อความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนทุกคนในระยะยาว

#CellBroadcast #CBS #ระบบเตือนภัย #แจ้งเตือนภัยพิบัติ #ความปลอดภัยสาธารณะ #ปภ #กสทช #ทรู #เทคโนโลยีเพื่อสังคม #เตือนภัยมือถือ #CBC #CBE #ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง #DigitalThailand