พม. ผนึกกำลัง เสริมแกร่งคนพิการรับมือภัยพิบัติ ลดความเสี่ยง สร้างความมั่นคงยั่งยืน

กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) โดยกรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) เดินหน้าสร้างเกราะป้องกันให้กลุ่มคนพิการและผู้เปราะบางในสังคม จัดประชุมเชิงปฏิบัติการเสริมพลังยุทธศาสตร์เชิงรุกเตรียมความพร้อมดูแลคนพิการจากภัยพิบัติ พร้อมเปิดวงเสวนา “ภัยพิบัติกับคนพิการ : ความเสี่ยง ความจริง และทางรอด” เมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม 2568 ณ โรงแรมปรินซ์ พาเลช กรุงเทพฯ มุ่งเน้นการบูรณาการความร่วมมือทุกภาคส่วนเพื่อลดความสูญเสียทางเศรษฐกิจและสังคม สร้างหลักประกันความปลอดภัยและความเป็นอยู่ที่ดีอย่างยั่งยืนให้คนพิการเมื่อต้องเผชิญวิกฤตการณ์

สถานการณ์ภัยพิบัติที่ทวีความรุนแรงและถี่ขึ้นทั่วโลก รวมถึงในประเทศไทย ไม่เพียงแต่สร้างความเสียหายต่อทรัพย์สินและโครงสร้างพื้นฐานทางเศรษฐกิจ แต่ยังส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มคนพิการ ซึ่งถือเป็นหนึ่งในประชากรกลุ่มเปราะบางที่ต้องเผชิญกับความเสี่ยงและความยากลำบากมากกว่าคนทั่วไปหลายเท่าเมื่อเกิดภัยพิบัติ การเตรียมความพร้อมและสร้างระบบรองรับที่มีประสิทธิภาพจึงเป็นหัวใจสำคัญในการลดความสูญเสียทั้งในมิติชีวิต สังคม และเศรษฐกิจ

ด้วยตระหนักถึงความสำคัญดังกล่าว กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) โดยกรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ได้จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการเสริมพลังยุทธศาสตร์เชิงรุกเตรียมความพร้อมดูแลคนพิการจากภัยพิบัติขึ้นระหว่างวันที่ 28 – 29 พฤษภาคม 2568 ณ ห้องราชา 1 ชั้น 11 อาคาร 2 โรงแรมปรินซ์ พาเลช กรุงเทพมหานคร โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อสร้างองค์ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเตรียมความพร้อม การให้ความช่วยเหลือ การฟื้นฟู และการเยียวยาคนพิการและกลุ่มเปราะบางในสถานการณ์ภัยพิบัติอย่างครบวงจร

การประชุมครั้งนี้ยังมุ่งเน้นการบูรณาการความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม องค์กรด้านคนพิการ และภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้เกิดกลไกการทำงานร่วมกันที่แข็งแกร่ง สามารถรับมือกับผลกระทบของภัยพิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพและทันท่วงที ซึ่งการลงทุนในการสร้างความร่วมมือและวางแผนเชิงรุกนี้ จะช่วยลดต้นทุนทางเศรษฐกิจและสังคมที่อาจเกิดขึ้นจากความเสียหายและการฟื้นฟูในระยะยาวได้อย่างมีนัยสำคัญ

ต่อยอดองค์ความรู้ สู่การปฏิบัติจริงในพื้นที่

เพื่อให้การขับเคลื่อนเป็นไปอย่างเป็นรูปธรรม กลุ่มเป้าหมายหลักของการประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ คือ ผู้อำนวยการศูนย์บริการคนพิการประจำจังหวัด และเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงานด้านคนพิการทั่วประเทศ ซึ่งเป็นกลไกสำคัญในระดับพื้นที่ โดย พก. มุ่งหวังให้บุคลากรเหล่านี้สามารถนำความรู้และยุทธศาสตร์ที่ได้รับไปปรับใช้และประสานการทำงานร่วมกับเครือข่ายในพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นหน่วยงานภาคีเครือข่าย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรภาคประชาสังคม รวมถึงอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์เชี่ยวชาญด้านคนพิการ (อพมก.) เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการเชิงรุก นำไปสู่การให้ความช่วยเหลือคนพิการและกลุ่มเปราะบางที่ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติในพื้นที่ได้อย่างครอบคลุมและเท่าเทียม

วงเสวนา “ภัยพิบัติกับคนพิการ : ความเสี่ยง ความจริง และทางรอด”

ไฮไลท์สำคัญของกิจกรรมในวันที่ 29 พฤษภาคม 2568 คือ การเสวนาในหัวข้อ “ภัยพิบัติกับคนพิการ : ความเสี่ยง ความจริง และทางรอด” ซึ่งได้รับเกียรติจากผู้ทรงคุณวุฒิและผู้มีประสบการณ์ตรงมาร่วมแลกเปลี่ยนมุมมองและองค์ความรู้ ประกอบด้วย

1. นายสว่าง ศรีสม ผู้ร่วมก่อตั้งภาคีเครือข่ายขนส่งมวลชนทุกคนต้องขึ้นได้ (T4A) ได้แบ่งปันประสบการณ์ตรงจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศไทย ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความยากลำบากและผลกระทบที่คนพิการต้องเผชิญอย่างแสนสาหัสเมื่อระบบปกติไม่สามารถรองรับได้ นายสว่างเน้นย้ำถึงความจำเป็นอย่างยิ่งยวดที่สังคมไทยต้องเตรียมความพร้อมในทุกมิติเพื่อรองรับสถานการณ์ภัยพิบัติที่อาจเกิดขึ้นโดยไม่คาดฝัน การลงทุนในการออกแบบโครงสร้างพื้นฐานที่เป็นมิตรกับทุกคน (Universal Design) และการฝึกซ้อมแผนอพยพที่คำนึงถึงคนพิการแต่ละประเภท จะช่วยลดความตื่นตระหนกและความสูญเสียที่อาจประเมินค่ามิได้ ทั้งยังเป็นการลดภาระของทีมกู้ภัยและหน่วยงานสนับสนุนในภาวะฉุกเฉินอีกด้วย

2. นายวัชรพล จึงเจริญ หัวหน้างานเครือข่ายและความร่วมมือ ศูนย์พัฒนาและฝึกอบรมคนพิการแห่งเอเชียและแปซิฟิก (APCD) กล่าวเสริมว่า คนพิการไม่เพียงแต่เป็นกลุ่มเปราะบางทางกายภาพ แต่ยังเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการถูกเลือกปฏิบัติและถูกหลงลืมในภาวะวิกฤต “คนพิการมักเป็นกลุ่มแรกที่ถูกลืม และเป็นกลุ่มสุดท้ายที่ได้รับความช่วยเหลือ” นายวัชรพลกล่าว พร้อมชี้ว่าการก้าวข้ามอุปสรรคนี้จำเป็นต้องอาศัยเครือข่ายความร่วมมือที่เข้มแข็งจากทุกภาคส่วน เพื่อเสริมสร้างและสนับสนุนให้คนพิการมีความเข้มแข็ง สามารถพึ่งพาตนเองได้ในระดับหนึ่ง และเข้าถึงข้อมูลข่าวสารการเตือนภัยล่วงหน้าได้ นอกจากนี้ ท่านยังได้ยกกรณีศึกษาที่ประสบความสำเร็จจากประเทศญี่ปุ่นและอินโดนีเซีย ซึ่งมีระบบการจัดการภัยพิบัติที่คำนึงถึงคนพิการอย่างเป็นรูปธรรมและมีประสิทธิภาพ สามารถนำมาเป็นต้นแบบในการพัฒนาระบบของประเทศไทยได้ APCD ในฐานะองค์กรที่ประสานความร่วมมือกับต่างประเทศ ยินดีให้การสนับสนุนแผนรับมือภัยพิบัติของไทยอย่างเต็มที่ ซึ่งการเรียนรู้และปรับใช้แนวทางปฏิบัติที่ดีที่สุดจากต่างประเทศ จะช่วยประหยัดทรัพยากรและเวลาในการลองผิดลองถูก และนำไปสู่การสร้างระบบที่มีประสิทธิภาพทางเศรษฐศาสตร์มากขึ้น

3. ดร.ปนัดดา วงศ์ผู้ดี ประธานมูลนิธิองค์กรทำดี ได้แบ่งปันประสบการณ์การทำงานของมูลนิธิฯ ที่ให้ความช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการจัดตั้งศูนย์พักพิงชั่วคราวเมื่อเกิดเหตุภัยพิบัติต่างๆ ดร.ปนัดดาเน้นย้ำถึงความสำคัญของการวางแผนและการประสานงานอย่างเป็นระบบกับทุกภาคส่วนในการลงพื้นที่ช่วยเหลือ โดยเฉพาะการเคลื่อนย้ายคนพิการและผู้สูงอายุ ซึ่งต้องคำนึงถึงความปลอดภัยสูงสุดและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ “หัวใจสำคัญคือชุมชนต้องร่วมมือร่วมใจ ภาครัฐต้องทำงานเชิงรุกเข้าถึงพื้นที่อย่างรวดเร็ว และต้องมีการสร้างเครือข่ายองค์กรภาคีที่แข็งแรง พร้อมสนับสนุนอุปกรณ์การช่วยเหลือที่จำเป็นและเหมาะสมกับคนพิการแต่ละประเภท” การลงทุนในอุปกรณ์ช่วยเหลือที่เหมาะสม เช่น รถเข็นวีลแชร์แบบพิเศษสำหรับพื้นที่ทุรกันดาร หรืออุปกรณ์สื่อสารสำหรับผู้มีความบกพร่องทางการได้ยินหรือการมองเห็น ถือเป็นการลงทุนที่จำเป็นเพื่อรักษาชีวิตและลดผลกระทบระยะยาวต่อคุณภาพชีวิตของคนพิการ

4. รองศาสตราจารย์ ดร. อัจฉรา ชลายนาวิน คณบดีคณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ให้ทัศนะว่า สังคมมักมองคนพิการเป็นเพียงผู้รับความช่วยเหลือ แต่แท้ที่จริงแล้ว “คนพิการเป็นพลังสำคัญของสังคม” และมีศักยภาพหากได้รับการสนับสนุนที่เหมาะสม การจัดสิ่งอำนวยความสะดวกที่เอื้อต่อการเข้าถึงของคนพิการและทุกคนในสังคม (Inclusive Design) ไม่เพียงแต่เป็นประโยชน์ในภาวะปกติ แต่ยังมีความสำคัญอย่างยิ่งในสถานการณ์ภัยพิบัติ นอกจากนี้ ระบบการแจ้งเตือนภัยที่มีประสิทธิภาพและเข้าถึงได้สำหรับคนพิการทุกกลุ่มเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง ที่สำคัญกว่านั้น รศ.ดร.อัจฉรา ย้ำว่า “คนพิการต้องเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญที่จะร่วมกำหนดนโยบายและแนวปฏิบัติต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับตนเอง” เพื่อให้มาตรการที่ออกมาสามารถตอบสนองความต้องการที่แท้จริง และสร้างความมั่นใจว่าคนพิการเป็นส่วนหนึ่งของสังคมอย่างแท้จริงในทุกสถานการณ์ การมีส่วนร่วมของคนพิการในกระบวนการวางแผนไม่เพียงแต่จะทำให้แผนมีประสิทธิภาพมากขึ้น แต่ยังช่วยเสริมสร้างความเป็นเจ้าของและความรู้สึกมีคุณค่า ซึ่งส่งผลดีต่อสุขภาพจิตและผลิตภาพทางเศรษฐกิจในระยะยาว

พม. กับพันธกิจเพื่อคนพิการในภาวะภัยพิบัติ

กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ โดยกรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ตระหนักดีถึงความท้าทายเหล่านี้ และมีบทบาท ภารกิจ และแนวทางการดำเนินงานที่ชัดเจนในการเผชิญกับประเด็นดังกล่าว ด้วยพันธกิจในการส่งเสริม พิทักษ์ และคุ้มครองสิทธิของประชากรกลุ่มเปราะบาง รวมถึงการส่งเสริมและเติมเต็มศักยภาพในการจัดการกับภัยพิบัติ โดยมุ่งเน้นการดำเนินงานในหลายมิติ ได้แก่

• การชี้เป้าคนเปราะบาง: จัดทำฐานข้อมูลคนพิการและกลุ่มเปราะบางในพื้นที่เสี่ยงภัย เพื่อให้การช่วยเหลือเป็นไปอย่างตรงจุดและทันท่วงที
• การสร้างความตระหนักรู้: สื่อสารข้อมูลเกี่ยวกับความเสี่ยงจากภัยพิบัติ วิธีการป้องกันตนเอง และช่องทางการขอความช่วยเหลือ ให้แก่คนพิการ ครอบครัว และชุมชนอย่างต่อเนื่องและในรูปแบบที่เข้าถึงง่าย
• การสร้างการมีส่วนร่วม: ส่งเสริมให้คนพิการและชุมชนมีส่วนร่วมในการวางแผน จัดทำแผนเผชิญเหตุ และฝึกซ้อมการรับมือภัยพิบัติ เพื่อให้เกิดการจัดการตนเองเมื่อประสบภาวะวิกฤต
• การคุ้มครองดูแลในช่วงวิกฤต: จัดให้มีศูนย์พักพิงที่ปลอดภัยและเข้าถึงได้สำหรับคนพิการ จัดหาเครื่องอุปโภคบริโภค ยารักษาโรค และอุปกรณ์ที่จำเป็น รวมถึงการให้ความช่วยเหลือด้านจิตใจ
• การฟื้นฟูคุณภาพชีวิต: ให้ความช่วยเหลือในการฟื้นฟูอาชีพ ที่อยู่อาศัย และสภาพความเป็นอยู่ของคนพิการและครอบครัวในระยะยาว เพื่อให้สามารถกลับมาดำเนินชีวิตได้อย่างปกติสุขและมีคุณภาพอีกครั้ง ซึ่งการฟื้นฟูอาชีพของคนพิการหลังภัยพิบัติถือเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจให้แก่ครัวเรือนและลดการพึ่งพิงในระยะยาว

การเสริมสร้างความเข้มแข็งให้คนพิการสามารถรับมือกับภัยพิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่เพียงแต่เป็นการปฏิบัติตามหลักสิทธิมนุษยชน แต่ยังเป็นการลงทุนที่ชาญฉลาดในการลดความสูญเสียทางเศรษฐกิจและสังคมโดยรวม สร้างสังคมที่พร้อมรับมือและฟื้นตัวจากวิกฤตได้อย่างรวดเร็วและยั่งยืน โดยไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง

#คนพิการ #ภัยพิบัติ #พม #พก #เตรียมความพร้อมคนพิการ #สิทธิคนพิการ #ลดความเสี่ยงภัยพิบัติ #เศรษฐกิจไทย #ความมั่นคงของมนุษย์ #InclusiveDisasterRiskReduction #ทางรอดคนพิการ #การจัดการภัยพิบัติ #กลุ่มเปราะบาง